İran’ın Dış Politikası ve Bölgesel Rolü
İran devlet yetkilileri, Türkiye’de kendileri ile ilgili yazılıp çizilenlere hep bir alınganlık gösterirler. Bunun sebebi; güçlü bir diplomatik geleneği olan İran, kendi uygulamalarında alabildiğine rasyonel davranır, hatta bazen aşırı çıkarcı bir tutum sergiler. Ancak Türkiye entelektüelleri, İran ile olan ilişkileri hala geçmişteki devrim üzerinden yorumlamaya çalışıyorlar. Ancak o günler geride kaldı.
İran’ın devrimi başka ülkelere taşıma politikası, Humeyni’nin Batı’ya karşı ortaya koyduğu söylemle Müslüman topluluklarda destek buldu. Ancak zamanla İran’ın bu politikası hem taraftarlar hem de karşıtlar yarattı.
İran İslam Cumhuriyeti, katı bir ulus-devlet modeline sahip bir devlettir. Ülke çıkarlarını her şeyin önünde tutar ve dış politikada aşırı derecede çıkarcı davranır. Din ve siyaset arasında baskın bir ilişki kurar; ancak bu baskınlık, genellikle Şii mezhepçi politikalarla sonuçlanır.
Obama’nın İran’a entegrasyonu çabaları sırasında, İran bir Şii imparatorluğu hedefledi. Ancak Trump’ın ambargoları ve İsrail ile yaşadığı gerilim, İran’ı zor durumda bıraktı. Kaybedilen nüfuza geri dönüş olasılığı ise belirsiz.
İran’ın Irak ve Afganistan’ı işgalinin ardından Irak’ta kaosu sürdürmeye yönelik politikaları belirleyici oldu. İran, çevresindeki ülkelerde kaos oluşturarak kendi topraklarını güvende tutmayı hedefler.
Arap Baharı’nın başlangıcında Suriye’deki durumu kendi lehine çevirmeye çalışan İran, bölgedeki etkisini artırmak için milis güçlerini ve askeri danışmanlarını etkin bir şekilde kullandı.
Türkiye, İran’ın aksine istikrarı ön planda tutarak bölgedeki diğer ülkelerle ilişkilerini güçlendiriyor. Başkan Erdoğan liderliğinde Türkiye, bölgesel güç olma yolunda önemli adımlar attı.
İran’ın mezhepçi politikaları ve kaos yaratma çabaları, bölgedeki meşruiyetini zayıflattı. Suriye’deki halk devriminden sonra İran’ın politikalarını gözden geçirmesi gerekebilir.
İran’ın geleceği, yıkıcılık ve istikrar arasında bir tercih yapmasına bağlı olacak. İran yönetimi, kendi aklına çok güveniyor ancak hakkaniyete ve adaleti gözeterek hareket etmesi gerekebilir.
