Ardahan ve Kars yöresinde 13 bin yıllık geçmişi olan ata tohumu kavılca buğdayı, 5 yıldır yeniden üretilmeye başlandı. Tarım Bakanlığı’nın 700 çiftçiye dağıttığı 350 ton tohum desteğiyle birlikte üretim sahası, 14 bin dekar alana yayılan ve üretim miktarı da 3 bin tona ulaşan kavılca buğdayı, glütensiz ve yüksek protein içeren özelliğiyle yeni pazarlara ulaştı. Coğrafi işaret patenti alınan kavılca buğdayından elde edilen organik un, ulusal ekmek ve bisküvi firmaları tarafından kullanılmaya başladı.
Ardahanlı üreticiler, tarla sürüm sezonunun başlamasıyla, geçen yıl ürettikleri kavılca buğdayı tohumlarını ambarlardan çıkardı ve yeniden toprakla buluşturdu. 50-60 yıl gibi bir süre üretimi duran ve kaybedilmek üzereyken yeniden keşfedilen kavılca buğdayından verim alan üreticiler, bu buğdayı, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) desteğiyle kurulan özel değirmende öğüterek elde ettikleri ununu ulusal firmalara sattı. Kavılca ununu evlerinde ekmek, pasta ve yöresel yemeklerin yapımında kullanan yöre halkı, aynı zamanda büyükbaşlar için besi yemi olarak da kullanmaya başladı.
‘ÇOCUK BÜYÜTÜR GİBİ 15 YILDA ÇOĞALTTIK’
Kaybolmaya yüz tutan kavılca buğdayını elindeki az miktardaki tohumla yıldan yılda çoğaltarak bugüne getiren çiftçi Nejdet Kanbir (55), üreticilere öncülük edip TKDK desteği ile kavılca buğdayı öğütme değirmeni kurdu. Kanbir, üreticilerin artık gelir elde etmeye başladığını söyleyerek şöyle konuştu:
“Kavılca buğdayı aynı zamanda toplum sağlığını da yakından ilgilendiren bir üründür. Bunun ekşi maya ile sıfırlanan glüten ve sıfır düzeyinde şekeri var. İnsan sağlığına çok faydalıdır. Bizim bu tür ile karşılaşmamız 2003 yılına gidiyor. Üç kişide vardı ve bizim de un fabrikamız vardı. Yalnız uygun bir makine ve tesisle üretimi mümkündü ancak bunun için üretiminin artırılması gerekiyordu. Çocuk büyütür gibi 15 yıl gibi bir sürede bunu çoğalttık. 2019 yılında TKDK desteği ile bir fabrika kurduk. Bu girişimimiz Tarım Bakanlığı’nın dikkatini çekti ve bir proje yapılarak tohum dağıtımı yapıldı. Tohumun tekrar alımı yapılarak yeni çiftçilere dağıtıldı. Bugüne geldiğimizde çok fazla yaygınlaştı ve ulusal firmalara ununu satmaya başladık. Ardahan ve tüm ilçelerde artık üretimi başladı. Bir ulusal firma ekmek üretiminde, bir ulusal firmada bisküvi üretiminde bu unu kullanıyor. Coğrafi işaretle birlikte yaygınlaşması da hızlandı ve sertifikalı çiftçilerimiz çoğaldı.”
